I Dünya Harbi Öncesi İngiltere’de Kurulan Türkofil Bir Dernek: The Anglo-Ottoman Society Aralık 2019, Cilt 83 Sayı 298

Madde 94 — Kongrelerin, Kurum’un koruyucu başkanı olarak Cumhurbaşkanı tarafından açılması kendilerine arzedilir. Kurum Başkanı’nın iki kongre arasındaki gelişmeler üzerindeki söylevinden sonra Genel Sekreter, Kurum un çalışmaları ve Kongre üzerinde bilgi sunar. Bundan sonra seksiyonlar kendilerine ayrılan yerlerde çalışmalarına başlarlar. Komisyon, her yıl Bilim Kolları ve Atatürk ve Türk Devrimini Araştırma Merkezi tarafından gösterilen adaylar arasından her Bilim Kolu ve Atatürk ve Türk Devrimini Araştırma Merkezi’nden birer olmak üzere Genel Kurul’ca seçilen beş üyeden oluşur. Madde 15 — Kurum üyeleri, bilimsel çalışmaları düzenlemek üzere uzmanlık dallarına göre “Eskiçağ Kolu”, “Ortaçağ Kolu” ve “Yeniçağ Kolu’ adları ile üç bilim koluna ayrılırlar. Her üye, kendi bilimsel dalına göre ancak bir Kol un çalışmalarında oy kullanabilir. İsteyenler öteki Kol çalışmalarına da katılabilir, ancak oy kullanamazlar. Onur Kurulu’nun üyelikten çıkarma kararları Genel Kurul’un onayı ile kesinleşir. Madde 7 — Yurt içinde ya da yurt dışında çalışmaları ve yapıtları ile Kurum un çalışma alanına giren bilim dallarına katkıda bulunanlarla Kurum’a büyük maddi yardım ve bağış yapanlar onur üyeliğine seçilebilirler.

Kutsal toprakların paylaşılması müzakerelerin mevzusu olacak çağdaş Hristiyanlığın bir öğrencisi olarak buna şahitlik edeceğiz. Ancak sonunda mümkün olduğunca burada küçük otonom bir devletin kurulacağını düşünüyorum”[140] diyerek de Filistin ile ilgili paylaşım düşüncesini öngörür. Onun ilk teşebbüsü, Osmanlı Devleti’nin bütünlüğünün korunmasına yardımcı olmak amacıyla, Osmanlı Ortaklık Komitesi kurmaya yardımcı olmaktır. Ardından İngilizlerin ve Kıta Avrupalı politik ve basın çevrelerinde Türkiye’nin Avrupa savunması için çağrıldığı bir dizi Müslüman ve Hıristiyan üyeden oluşan Anglo-Ottoman Society’de etkili olmaya başlar[87]. Hatta Marmaduke Pickthall Müslüman olmadan önce de açık ve cesur bir biçimde Osmanlı yanlısı bir tavır sergiler ve bunun üzerine yetkililer onu güvenlik riski olarak görürler[89]. Onun bütün gayreti İngiliz ve Türkler arasında ilişkilerin dostça olması içresmi web sitesi[90]. Ancak Pickthall’ın bu davranışı çoğu İngiliz politikacı tarafından hoş karşılanmamış ve hatta engellenmiştir. İstanbul Başkonsolosu Mr. Eyres’in 9 Aralık 1913 tarihli Daily Telegraph’da bir yazısı yayımlanmıştır. Mr. Eyres, bu yazısında Osmanlı coğrafyası hakkındaki deneyimlerini aktarır ve ona göre, Osmanlı’nın yapısının değiştiğini ya da değişeceğini düşünmek zordur.

Böyle bir durumda devletin toprak bütünlüğü tehlikeye düşürebilirdi. Bu durum İngiltere’nin çıkarlarının zedelenmesi anlamına geliyordu[5] . Her ne kadar kısa süreli bazı değişiklikler olsa da İngiltere, genel anlamda Berlin Antlaşması dönemine kadar Osmanlı’yı koruma güdüsü içerisinde hareket etmiştir. Madde 100 — Genel Yönetmen’in gözetimindeki yönetim birimleri her yıl bütçe tasarısına bağlı kadro cetvellerinde gösterilir. Madde 19 — Kurum’un asıl üyeleri, bilimsel çalışmaları düzenlemek üzere “Eskiçağ Kolu”, “Ortaçağ Kolu”, ve “Yeniçağ Kolu” adlarını taşıyan üç Bilim Koluna ayrılırlar. Madde 16 — Yönetim Kurulu, bir yıllık çalışmalar ve yıl sonu kesin hesaplan hakkında Genel Yönetmenlik ve Basımevi Müdürlüğünce hazırlanacak raporlarla bütçe tasarısı ve kadro cetvellerini inceleyerek karara bağlar. Rapor, tasan ve cetveller Genel Kurul toplantısından en az onbeş gün önce bastırılarak gündemle birlikte asıl üyelere gönderilir. Madde 11 — Kurum asıl üyelerine Kurum yayınlan ile Belleten ve Belgeler’in tamamı, onur üyeleri ile muhabir üyelere, Yayın Komisyonunca saptanacak uzmanlık dallarıyla ilgili olanlar parasız olarak verilir veya gönderilir. Madde 7 — İlk tur oylamada bir sonuç alınamadığı ve boş üyelik bulunduğu takdirde, Genel Kurul’da mevcut üyelerin yansından bir fazlasının oyunu almış bulunan adaylar için ikinci bir oylama yapılır. Bu oylamada da Kurum’a kayıtlı asıl üyelerin yarıdan bir fazlasının oyunu alamamış olan aday veya adaylar seçilmemiş sayılırlar. Bu aday veya adaylar aradan iki yıl geçmeden üyelik için öneri- lemezler. Madde 20 — Kurum yayınlarını basmak ve Kurum’un bilimsel çalışmalarını desteklemek amacıyla Kurum’a gelir sağlamak üzere kurulan Basımevi işlerinin gereği gibi yürütülmesi için Genel Kurul’ca her yıl dört asıl üyeden oluşan bir Komisyon seçilir.

Bu gibiler İttihat ve Terakki hükümetini hem emperyalizmin kurbanı, hem de dünyanın koyu tenli insanlarının koruyucusu olarak görürler. Hoca Kemaleddin gibi kimi Britanya Müslümanlarının İngiliz-Osmanlı ittifakından yana olmalarının bir nedeni de iki imparatorluğun milyonlarca Müslüman’ı kapsamasıdır[60]. Çünkü Osmanlı ve Britanya’nın farklı safl arda yer alması, bu kişileri de iki ateş arasında bırakacaktır. Savaşın hemen öncesinde 6 Ağustos’ta Caxton Salonu’nda düzenlenen toplantının organizatörü Duse Muhammed’dir. Toplantı büyük başarıyla geçmiş ve İngiltere’deki insanların Türklere bakış açısına sadece iyi katkılarda bulunmamış, İstanbul’daki resmi havanın daha da yumuşamasına neden olmuştur. Bu toplantı aynı zamanda Anglo-Türk ilişkilerini geliştirmek adına daimi bir komite oluşturulması için destek arayışına itmiştir.

• Bu toplantıda topluluk başkanı Lord Lamington katılamadığı için onun yerine toplantıya Sir Thomas Barclay başkanlık eder.
• Bu tarihte Türklere nefreti ile bilinen Liberal Parti lideri Gladstone (William Eward) iktidara gelmiştir.

Anglo-Ottoman Committee’den Anglo-Ottoman Society’ye dönüşümün olduğu 15 Aralık toplantısının ahlaki boyutu tartışılsa da, yeni bir Osmanlı Komitesinin toplanmasına bir engel oluşturamamıştır. Yeni komite özel çaba sarfederek yıkım planını yani eskinin yerine yeninin kurulması, bir süre için düşünülmüştür. Resmi olarak, Halifeliğin ve Türkiye’nin savunulmasında bu grup, kendilerini özgür hissetmişlerdir. Herhangi bir yanlış tanıtılmaya yol açmamak için hem Osmanlı Komitesinin yeni yöneticileri hem de ilk kurucuları Osmanlı Komitesi adının kaldırılmasını uygun görmüşlerdir. Türkiye’nin müttefi klerinden önce eski yöntemler kullanılarak kalan işlerin devam ettirilmesi için Anglo-Ottoman Topluluğu adında bir organizasyon oluşturulmuştur. Bu organizasyon özellikle, isterlerse ülkeyi yönetebilecek olan, orta ve sanayi sınıfı kesiminin çoğuna hitap edecek bir yapıya sahiptir[41]. Çeşitli kesimlerin ilgisini çeken bu oluşum, bir cazibe merkezi haline gelir ve önemli isimler bu cemiyete üye olmaya başlarlar.

Bu izinler, zorunlu nedenlerle iki parçaya bölünerek verilebilir. Madde 128 — Görevliler ve hizmetliler görevleri dolayısıyla edindikleri bilgileri başkalarına açıklayamaz, Kurum’la ilgili sözlü ya da yazılı bildiri yapamaz. Madde 122 — Üst üste iki yıl olumsuz sicil alanlarla suç sayılan eylemlerde bulunanlar atanmalarındaki usule göre görevden çıkarılırlar. Kurum, kadro unvanı ile bağlı olmaksızın görevli ve hizmetlileri uygun göreceği görevlerde çalıştırabilir. Madde 113 —Kurum çalışanları; kadrolu görevliler, sözleşmeli personel, gündelikli görevliler ve hizmetliler eliyle yürütülür. Yönetim Kurulu, gerektiğinde para çekmeye yetkili olanlar için ikinci bir sirküler düzenleyebilir.

Belleten’de yayınlanacak yazılar 50 sayfadan fazla olursa fazlası için telif ücreti ödenmez. Yeni buluşların esere katılması isteniyorsa, bunların yeni bir paragraf halinde düzenlenmesi gereklidir. Basılması karar altına alman bir kitabın yeniden gözden geçirilmesi ve redaksiyonu gerektiği takdirde bu görevi üstlenen kişi veya kişilere Yönetim Kurulunca belirlenecek bir ücret ödenir. Madde 35 — Araştırma Merkezi’nin çalışmaları ve satın alınacak belge ve eşyalar için lüzumlu giderler, Kurum bütçesinden ayrılacak ödenekle karşılanır. Dizisinde yayınlanacak eserler için verdiği kararları, genel yayın programına alınması için Yönetim Kurulu’nun onayına sunar.

Madde 41 — Genel Kurul’ca onaylanan genel yayın programının gereği gibi uygulanmasını Yayın Komisyonu gözetir. Gerektiğinde durumu Denetleme Kurulu’nun bilgisine sunar. Madde 39 — Kurum’ca yayınlanacak kitaplar, konusuna göre önce ilgili Bilim Kolu Başkanlığına, ya da Atatürk ve Türk Devrimini Araştırma Merkezi Yürütme Kurulu Başkanlığına gönderilir. Komisyon, ayrıca basılan kitapların satış bedellerini saptar ve dağıtım listelerini düzenler. Madde 32 — Yürütme Kurulu, yılda en az dört kez, Kurum merkezinde toplanır. Madde 25 — Bilim Kollarının toplantılarında tutanak tutulmaz. Ancak raportör tarafından kararlar yazılır ve Başkanlık Divanı tarafından imza edilir.

Bunun anlamı, yalnızca edinilen topraklar stratejik olarak, savunma kolaylığı için veya siyasi olarak bir tehlike veya endişe kaynağını uzaklaştırmak için gereklidir” düşüncesini ileri sürer ve mevcut durumda kazanım için böyle bir nedenin olmadığını da ekler. Çünkü Mezopotamya’da ve İran’da Rusya ile yürümek zorunda görür. Türk İmparatorluğunun varlığının devamı ile bölüşülmesi durumunda ortaya çıkacak sorunun mukayese kabul etmeyeceğini düşünür[142]. Bu yüzden Osmanlı’yı ittifak safından koparmak ve onun bölüşülmesi yerine ayrı adil bir barış yapılması düşüncesi pompalanmaya çalışılır. Anglo-Ottoman Society, Dünya Savaşı sırasında oldukça az bir etkilenme ile kendisini korumayı başarır. Savaşın hemen ardından hayata yeniden döner ve Türkiye’nin olumlu barış koşulları için Dışişleri Meclisine başvurularda bulunur. Özellikle de Halifeliğin kalması için çaba sarfederler[135]. Fakat savaşın başlamasından bitişine değin, İngiliz kökenli topluluk üyeleri hiçbir biçimde İngiltere’yi savaştan mesul tutmaz, sadece Osmanlı ile aralarını bulmak için ellerinde geleni yaparlar.